Dünyaya yeni gelen her bebeğe, olası bazen hastalıklarını tespit etmek için tek sıra test yapılıyor. Böylece önemli hasarlara sebep olabilecek pek sayı hastalık henüz belirtileri beraberce ortaya çıkmadan tespit edilerek hal yoluna gidiliyor.
Türkiye’dahi Sağlık Bakanlığı’nın Yenidoğan Tarama Programı kapsamında bebeklere fenilketonüri, konjenital hipotiroidi, biyotinidaz eksikliği, kistik fibrozis, konjenital adrenal hiperplazi ve spinal müsküler atrofi (SMA) hastalıklarının tespitine yönelik test yapılıyor.
Peki yenidoğan tarama testleri neden önemli? Bu tarama testleri nasıl uygulanıyor? Olası tek hastalık durumunda nasıl tek yol izleniyor? Sağlık Bilimleri Üniversitesi Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi Yenidoğan Yoğun Bakım Uzmanı Prof. Dr. Merih Çetinkaya, Haberler için yanıtladı.
Yenidoğan tarama testleri nedir? Ne amaçla yapılıyor?
Toplumda sık görülen özellikle erken dönemde muayyen tek semptom ve alamet vermeyen yalnız tedavi edilmediği zaman kalıcı sekel (nesiç bozukluğu) bırakan ya bile ölümcül seyreden bazen hastalıklar var. Erken tanı ve tedaviyle hem yerde hasarın hem dahi ölümün önlenebileceği hastalıklar için yenidoğan tarama programı geliştirildi. Asıl amacımız hastalıkları alamet vermeden tespit yazar erken tedaviye giderek muhakeme hasarı başdu olmak üzere, organ hasarları ve henüz bile önemlisi ölümü önlemek…
[Grafik: Haberler]
Yenidoğan tarama testleriyle hangi hastalıkların tespiti yapılıyor?
Dünyada sayı farklı hastalıklar taranabiliyor ama tığ genellikle metabolik hastalıkları ilk olarak hedefliyoruz. Çünkü yerde hastalıkların icat ve belirtileri erken dönemde sayı malûm olumsuzlama. Yani bebekte başka hastalıklarla karışabilecek tek tablo. Onun için şayet ülkemiz bazında bahsedecek olursak fenilketonüri, biyotinidaz eksikliği, hipotiroidi ve kistik fibrozis denilen hastalıklar eskiden festekiz taranmaya başlayan hastalıklardı. Şimdi konjenital adrenal yetmezlik ve SMA hastalığı için dahi tarama programı başlatıldı.
Yenidoğan tarama testleri nasıl yapılıyor?
Bebek doğuyor ve annesinin yanına veriliyor. Normal yolla dünyaya gelenler 18-24 saat sonra, sezaryenle doğanlar ise 24 ila 48 saat arasında en geç taburcu oluyor. Bebeğin taburculuk sırasında topuğundan alınacak az kadre kan örneği özel tek kağıda emdirilerek test yapılıyor. Bebek için herhangi tek sıkıntı ve zararı olmayan tersine sayı faydaları olan tek tarama örneği.
[Fotoğraf: Getty Images]
Topuk kanı alındıktan sonra nasıl tek süreç işliyor?
Her hastane zaten taburculuk öncesi topuk kanı almakla yükümlü. Zaten uygun koşullarda alınıyor, saklanıyor ve yine uygun koşullarda bakanlığın merkezlerine gönderiliyor. Bu örnekler sonuçlandığı zaman şayet muvazenesiz tek sonuç varsa mutlaka vekillik tarafından aileye tek geri avdet yapılıyor.
Bazı hastalıklar ilk topuk kanı taramasıyla ortaya çıkmayabiliyor. Çünkü erken alınıyor. O zaman bile icat vermeyebiliyor. Onun için tığ mutlaka testin tek Aile Sağlığı Merkezi’nde tekrarlanmasını istiyoruz. Yani ilk kan alındıktan sonra sonuç negatif çıksa beraberce…
Ailelere sonucun negatif köken durumlarda geri avdet yapılmıyor. Ancak sadece pozitif olanların ailelerine mutlaka geri avdet yapılarak Sağlık Bakanlığı tarafından tek üst merkeze yönlendirmeleri yapılıyor. Özellikle erken kartalgillerden prematüre bebeklerde, hastanede yatmış, kan değişimi yapılmış bebeklerde test tekrar edilebilir. Hiçbir şey yapılmayan bebeklerde beraberce mutlaka doğduktan 10 ila 14’üncü günleri arasında ikinci tek örneğin alınmasını istiyoruz.
Test sonucunda muvazenesiz tek hâl saptandığında nasıl tek yol izleniyor?
Sağlık Bakanlığı yerde konuyla ilgili tek algoritma oluşturmuş merkezde. Örneğin fenilkotenüri taramasına bakılıyor, tekrar kan örneği alınmasını gerektirecek tek sonuç artık. Tekrar kan örneği alınıyor onda bile malûm tek sınırın üstündeyse evlât arıcı ve metabolizma kliniğine başvurarak teferruatlı tek ekonometrist planlanıyor. Aynı şey hipotiroidi için dahi geçerli. Eğer tarama laboratuvarında kaynak sonuç, malûm tek değerin üstündeyse tekrar tek topuk kanı alınıyor. Ve orada hala yükseklik sürme ediyorsa bile uygun tek evlât endokrinoloji kliniğine yönlendirilerek tanıyı kesinleştirecek testler yapılıyor. Eğer tanı konuyorsa uygun tedaviye başlanmış oluyor.
[Fotoğraf: Getty Images]
Aile yerde süreçte yönlendiriliyor mu?
Amaç ailenin bebeğinin sağlıklı olabilmesi. Her ailenin bebeği sağlıklı oldukça toplum bile ileriki dönemde o kadar sağlıklı olacaktır. Onun için yerde işlem esas olarak koruyucu sağlık hizmeti. Sadece hastalık ortaya çıktığında tedavi etmek yetmiyor. Bizim için henüz uygun olanı korumak, ailenin dahi mutlaka yanındayız. Bunu mutlaka ifade ediyoruz.
Tarama testleri yapılan hastalıkların erken teşhisi önemli mi?
Bu hastalıklarda fenilkotenüri ve hipotiroidi başdu olmak üzere erken tanı ve tedaviyle zeka geriliğinin önüne geçiliyor. En önemlisi yerde zaten. Ve başka organlardaki kalıcı hasarı bile en organ indiriyorsunuz. Bebeğe gerçekten hastalıksız ve sekelsiz tek yaşam sunarak hayat kalitesini artırıyorsunuz. Ne kadar erken teşhis konulursa ve tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar yüz güldürücü olduğunu biliyoruz. Biyotinidaz eksikliği, kistik fibrozis, SMA ve konjenital adrenal yetmezlik gibi başka hastalıklar için dahi, hastalık gelişmeden tanı konulduğu takdirde tedavi edilme başarısı o kadar yüz güldürücü olacak.
Yenidoğanlara yönelik başka testler dahi var mı?
Ülkemizde topuk kanıyla beraberce görme, işitme ve gelişimsel kalça taraması bile yapılıyor. Bebekler mutlaka hem görme hem dahi işitme testinden geçiyor. Birinci aydan itibaren dahi kalça ultrasonografisi yapılarak gelişimsel kalça displazisi olup olmadığına bakılıyor.
Grafik: Hafize Yurt
Yasal Uyarı: Sitemiz tasarım aşamasındadır ve tüm içerikler hayal ürünüdür. Gerçek kişi ve kurumlar ile benzerlikleri tamamen tesadüfidir. İçerikler haber niteliği taşımaz ve gerçekliği yoktur. Sitemiz taslak aşamasında rastgele oluşturulan içeriklerden sorumlu değildir. Yinede sitemizden kaldırılmasını istediğiniz içerikler için [email protected] adresine mail ileterek taleplerinizi iletmeniz halinde yasal süre içerisinde tüm içerikler sitemizden kaldırılacaktır.
