Dünyada 50 milyonu sayı insan demansla mücadele ediyor. Yaşam süresi uzayınca, hastalığın görülme sıklığı bile tıpkısı oranda artıyor. Hastalıkla mücadele edenlerin sayısının 2030’bile 82 milyona, 2050’dahi ise 152 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor. Milyonlarca insanın pençesinde olduğu yerde hastalıkla, teknoloji vasıtasıyla bile mücadele edilmeye çalışılıyor. Son dönemde icraat sanal gerçeklik oyunları üzerinde yoğunlaşıyor. Pandemi döneminde fiziksel aktiviteleri kısıtlanan yaşlılar üzerinde yapılan tetkikat umut oldu.
[Fotoğraf: Getty]
Amerika Birleşik Devletlerinde VR gözlüklerle sanal gerçeklik oyunları vasıtasıyla yapılan tetkikat, zihni ve gövdesel tıpkısı anda işveren yerde oyunların Alzheimer hastalığının ve başka frengi türlerinin gelişimini ve ilerlemesini yavaşlatabileceğini gösteriyor. Araştırmalarda sanal gerçeklik oyunlarının kas gücü, ısıldevimbilimde ve eklemler üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu sonucuna varıldı. Ancak yerde konudaki icraat henüz yeterli olarak kabul edilmiyor. Biz dahi konuyu Sağlık Bilimleri Üniversitesi Nöroloji ABD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Füsun Mayda Domaç ile konuştuk.
Domaç, halihazırda demans tedavisi için kullanılan ilaçların hastalığın iyileştirilmesinde veya durdurulmasında etkin olmadığını, tedavi için yeni yollar arandığını anlatıyor.
“Demans tedavisinde hem bireylerin yaşam kalitesini miktarını hem dahi eşlik fail davranışsal semptomları kırmak için, uygun olan hastalarda, ilaç dışı yöntemler önerilebilmektedir. Araştırmalar, kognitif müdahalelerin hafif ve orta kademeli alzheimer hastalığında zihinsel performans üzerinde kısmi olumlu sonuçlar yapabileceğini düşündürmektedir.”
Sanal gerçeklik beyne idman deneyimi yaşatıyor
Sanal gerçeklik, finans farklı tek yerde bulundukları hissini veren ve kompüter vasıtasıyla yaratılmış 3 boyutlu ortam olarak tanımlanıyor. Dans etmek, yürüyüş yapmak arkadaşlarla sosyalleşme ve benzer aktivitelerle beyne idman deneyimi yaşatılması hedefleniyor.
“Sanal gerçeklikle geliştirilmiş egzersizler simüle edilmiş ortamlar ve etkileşimli video oyunu özellikleri içeren egzersizlerden oluşuyor. Bu egzersizlerin beyinde bazen maddelerin sentezini artırarak nöronları uyardığı düşünülüyor. Bugüne kadar yapılan rengi sayıdaki çalışmaların tek kısmında hafif evredeki hastalarda kognitif fonksiyonlarda ve yaşam kalitesinde uzun süreli ve sistemli programların uygulanması sonucu kısmi düzelmeler olabileceği belirtiliyor.”
[Fotoğraf: Getty]
ABD’dahi yapılan lâborant sanal gerçeklik egzersizlerinin yorgunluğu, gerginliği, depresyonu hafifletebileceği ve yaşam kalitesini artırabileceği yönünde etkileri gözlemleniyor. Bu yeni tetkikat, sanal gerçeklikte harcanan zamanın, yaşlıların hafızalarını henüz iyi tek şekle getirmelerine yardımcı olabileceğini gösteriyor. Ancak Füsun Domaç araştırmaların hala oldukça sınırlı olduğunun altını çiziyor.
“Son yıllarda kullanılan sanal gerçeklik ile geliştirilmiş idman programları hastalar tarafından genellikle eğlenceli ve motive alkar olarak görülüyor. Egzersizlere katılım ve uyum artıyor. Bu eğitimler sırasında sosyal etkileşimin dahi teşvik edilmesi amaçlanarak, sohbet edebilme, rekabet edilme veya beraberce yarışabilme olanakları bile bulunuyor. Henüz demans tanısının konmadığı ama hafif kognitif ufaklık denilen tabloda ve erken evre alzheimer hastalığında yerde uygulamaları araştıran icraat umut vaat alkar olmakla beraberce, henüz yeterli kanıt düzeyine ulaşılamamıştır. Eşlik fail davranışsal ve psikolojik semptomların tedavisinde dahi yerde yöntemlerin kullanımını gelenekçilik kesin kanıtlar yoktur.
Demansın geciktirilmesi için fiziksel olarak etkin olmayı ve idman yapmayı gerektiren video oyunu gibi teknoloji odaklı fiziksel aktiviteler ilaç dışı müzahir tedaviler olarak görülüyor. Sanal gerçekliğin demansın önüne ne kadar geçebileceği henüz bilinmese dahi şimdilik, bulgular olumlu tek yöne işaret ediyor.”
Türkiye’dahi demansa rastlanma oranları
Demans yani halk arasında yaygın kullanımıyla frengi; hafızayı, dikkati, planlamayı, günlük işlerdeki ve mesleki işlerdeki yeterliliği, aşağılık vasıta gereçlerin kullanımını, hobileri, ev işlerini etkileyen muhakeme sendromuna verilen isim. Alzheimer en sık görülen demans tipi..
Türkiye’dahi demansa yakalanma sıklığı yüzde 3,2… Bu oranın 2023 yılında yüzde 10’a, 2040 yılında ise yüzde 16’ya ulaşacağı öngörülüyor. Demansa rastlanma sıklığı yaşla paralel ilerliyor. 45 yaşından sonra kadınların yüzde 20’si, erkeklerin ise yüzde 10’unda hastalığın ortaya eski riski artıyor. 65 yaşından sonraki her 5 yılda ise demansa yakalanma ihtimali iki kat yükseliyor. 85 yaşındakilerin yüzde 20 ila 50’sinde demans gözleniyor.
Pasif sigara içiciliği ve hava kirliliği alzheimer riskini artırıyor
Sadece genetik olumsuzlama, deman üzerinde çevresel faktörler dahi etkili… Özellikle iş yerinde maruz kalınan pasif sigara içiciliği ve hava kirliliğinin alzheimer hastalığı için potansiyel risk faktörü olduğu kabul ediliyor. Füsun Domaç beslenmenin demans üzerindeki etkisini şöyle anlatıyor:
[Fotoğraf: Getty]
“Bilimsel batılılaşmak malûm tek perhiz tipinin demansın seyri üzerinde olumlu etkisine üzerine kesin tek kanıt gösterilmemiş olsa bile sebze, meyve, bakla, kuruyemiş, zeytinyağı, tam tahıl ürünleri, omurgalılardan ve kümes hayvanlarının tüketilmesini içeren, doymamış yağlardan zengin Akdeniz tipi beslenmenin hafıza ve kognitif yetenekler üzerinde olumlu tek etkisi olduğu varsayılıyor. Omega 3, B6, B12, C ve E vitaminleri ile folik hamız alınmasının hastalıktan koruyucu olabileceği düşünüyor. Tam tersine antioksidan içeriği az, meşbu ve trans yağlar içeren diyetlerin ise alzheimer geliştirme riskinde henüz fazla artışa yol açtığı gösterilmiştir.”
Yasal Uyarı: Sitemiz tasarım aşamasındadır ve tüm içerikler hayal ürünüdür. Gerçek kişi ve kurumlar ile benzerlikleri tamamen tesadüfidir. İçerikler haber niteliği taşımaz ve gerçekliği yoktur. Sitemiz taslak aşamasında rastgele oluşturulan içeriklerden sorumlu değildir. Yinede sitemizden kaldırılmasını istediğiniz içerikler için [email protected] adresine mail ileterek taleplerinizi iletmeniz halinde yasal süre içerisinde tüm içerikler sitemizden kaldırılacaktır.
