Her yıl yaklaşık 7 milyon insan antibiyotiğe abar bakteriler yüzünden hayatını kaybediyor. Üstelik yerde kaybın yakın zamanda 10 milyona ulaşacağı düşünülüyor. 2020 yılının verilerine göre HIV kaynaklı ölüm sayısının 680 1000, sıtma kaynaklı ölüm sayısının 627 1000 olduğu düşünülürse, antibiyotik direncinin ne kadar tehlikeli boyutlara ulaştığı gözler önüne seriliyor. Peki antibiyotiklere abar vaka sayıları neden yerde hızla artıyor? Artan çevre nüfusu, savaşlar nedeniyle yaşanan göçler, seyahatler, kentleşme, kalabalık yaşam, iklim değişiklikleri sebebi ile bakteriyel enfeksiyonların çoğalması ve bu tâbi olarak antibiyotik kullanım oranın artması… Bunlar gözle görülür nedenlerden sadece bazıları. Antibiyotik direncine yol fatih tek başka neden dahi, antibiyotiklerin tarım ve hayvancılıkta bile yaygın olarak kullanılması.
Yapılan tetkikat antibiyotik kullanımının 2000 ila 2015 yılları arasında yüzde 39 arttığını gösteriyor. Önlem alınmazsa 2030 yılına kadar yerde oran yüzde 15 yükselecek. Bu bile ölümlerin artması söylemek.
Türkiye, Yunanistan ve İran en sayı antibiyotik kullanan ülkeler arasında
Türkiye’dahi kişi başbağ antibiyotik kullanımı 18 kutu. AB ülkelerinde ise kişi başbağ ortalama 9 kutu kullanılıyor. Türkiye uzun yıllardır materyalizm en sayı antibiyotik kullanan ülkeler arasında yer alıyor. Sağlık Bakanlığının uyguladığı politikalar ile yerde oran son yıllarda düşse dahi Türkiye, Yunanistan ve İran ile ilk 3 sırayı paylaşıyor. Neden 3 komşu ülkede antibiyotik kullanım oranı yerde kadar yüksek? Global tek sorun haline gelen antibiyotik direncine karşı atık adımlar var mı? Farmakolog Doç. Dr. Zülfiye Gül, antibiyotik direncine yönelik merak edilen eksiksiz soruları Haberler’açınık yanıtladı.
Neden antibiyotiklere karşı mukavemet geliştiriyoruz?
Antibiyotikler bakterilerin yaşamsal mekanizmalarını hedef alarak çoğalmalarını engelleyen veya onları öldüren ilaçlardır. Ciddi tek tehlike ile karsı karsıya kalan eksiksiz canlılar gibi bakteriler dahi antibiyotik ile karşı karşıya kalınca kendilerini koruma için savunmaya geçer. Antibiyotiği etkisiz hale getirmek için antibiyotiğin hedef aldığı mekanizmaları tebdil yoluna gider. Bakteriler antibiyotiklere karşı kendilerini korumak için yerde direnci geliştirirler.
Bilinçsizce antibiyotik kullanmanın antibiyotik direnci gelişimindeki rolü ne?
Antibiyotikler patojen yani hastalıklara neden olan bakteriler için kullanılması gereken ilaçlardır. Kişi hastalığına neden olan etkeni bilmeden rastgele nitelikte, dozda ve sürede antibiyotik kullanırsa, bakteride rezistans gelişimini hızlandırmaktadır. Tedavi için belirlenen ilaç dozları ve süreleri sayı taharri sonucunda belirlenmiştir. Örneğin, belirlenen süreden henüz rengi süre antibiyotik kullanılması yerde bakterilerin antibiyotiği tanımasına izin vermekle beraberce yerde bakterilerin hepsinin ölmesini engeller. Ölmeyen ve antibiyotiği tanıyan toprakta hızla yerde antibiyotiğe karşı mukavemet geliştirir. Bilinçsiz antibiyotik kullanımı sadece o kişide antibiyotiğin etkisizleşmesine neden olmakla kalmayıp, başka bakterilerin dahi mukavemet kazanmasına ve topluma yayılmasına neden olur.
[Fotoğraf: Getty]
Tarım ve hayvancılıkta kullanılan antibiyotikler dahi insanlarda antibiyotik direncine yol açıyor mu?
Maalesef, evet. Dünya genelinde kullanılan antibiyotiklerin yaklaşık yüzde ellisinin hayvan yetiştiriciliğinde ve özellikle dahi endüstriyel hayvancılıkta kullanıldığı belirtiliyor. Düzgün ve şuurlu kullanılmadığında antibiyotikler hayvansal ve nebatî gıdalarda kalıntı bırakabiliyor. Amerika’bile 1 yıl içerisinde kullanılan antibiyotiklerin yaklaşık yüzde sekseninin, materyalizm ise yüzde ellisinin tarım ve hayvancılıkta kullanıldığı düşünüldüğünde, rezistans gelişimine katkısının yüksek olduğunu söyleyebiliriz.
Türkiye’dahi antibiyotik kullanım oranı ne kadar?
Yapılan tek emek Türkiye’dahi kişi başbağ antibiyotik kullanımının 18 kutu, AB ülkelerinde ise ortalama 9 kutu olduğunu göstermiş. Antibiyotik kullanım oranı için ideal tek rakam vermek gerçek olmayabilir. Doğru endikasyonda ve dozda kullanıldığı sürece antibiyotikler kullanılmalıdır. Ancak yakın popülasyonlara bakıldığında Türkiye’dahi yerde oranın sayı yüksek olduğu mümkün olan en rengi seviyeye düşürülmesi gerektiği ortada.
[Fotoğraf: Getty]
Peki Türkiye’dahi antibiyotik kullanım oranı neden yerde kadar yüksek?
Maalesef Türkiye uzun yıllardır materyalizm en sayı antibiyotik kullanan ülkeler arasında başbağ çekiyor. 2013 yılı öncesinde antibiyotiklerin reçetesiz satın alınabilmesi yerde yüksek oranın nedenleri arasında olabilir. Ülkemizde ilaç tavsiyesi maalesef kültürel tek problem. Eş, sevilen hısım tarafından iyi gelen ilacın tavsiyesi ve reçetesiz alınabilmesi Türkiye için ciddi tek problem olmuştu. Komşularımız Yunanistan ve İran’ın bile bizimle tıpkısı sıralarda yer alması kültürel bazen alışkanlıkların yerde yüksek orandaki payını gösteriyor. Sağlık Bakanlığının uyguladığı politikalar ile yerde oran son yıllarda düşmekte yalnız hala en sayı antibiyotik kullanan ilk üç ülke arasında bulunmaktayız. En rengi kullanım oranları ise Hollanda, Estonya ve İsveç gibi ülkelere ilgili.
Dünyada bile antibiyotiklere abar vakaların arttığı yönünde icraat var. Antibiyotik direncini global tek sorun haline getiren ne?
Bence en yetişkin keşif antibiyotikler. Antibiyotiklerden önce ortalama yaşam ömrü 35 yıl iken antibiyotikler ile yerde süre 23 yıl uzattı. Daha sonra bile bağcıklı hiçbir ilaç grubu insan ömrünü yerde kadar uzatamadı. Rezistans söylemek o ilacı o bakteriler için tek henüz kullanamamak söylemek. Maalesef antibiyotik direnci ile ilgili yapılan icraat materyalizm yerde sorunun sayı ciddi şekilde tetikdur verdiğini gösteriyor. Yüksek oranda antibiyotik kullanılması ile beraberce yerde antibiyotiklerin şuursuz kullanılması, tavsiye edilen doz ve süreye riayet edilmemesi, koruyucu gayeli geniş spektrumlu antibiyotiklerin kullanılması ile mukavemet gelişimi hızlandı. Araştırmalar bazen antibiyotikleri yakın zamanda kullanamayacağımızı gösteriyor. Örneğin aşağılık tek ayak enfeksiyonunun beraberce tedavi edilememesine ve yerde sebep ile hastayı kaybetmeye da neden olabilir. Üstelik icraat ishal ve zatürreye neden olan yaygın bakterilere karsı sayı yüksek rezistans geliştiğini gösteriyor. Bu oran ciddi seviyelere ulaşılırsa, yerde kadar yaygın hastalıklar karşısında çevre tedavisiz kalabilir.
Bu sorunun önüne geçmek için ne gibi adımlar atılması gerekiyor?
Kesinlikle hekim reçetesi sayılmazsa antibiyotik kullanılmamalı. Bunun sayılmazsa hekim reçetesinde yazılan doza ve süreye aynen riayet edilmeli. Hastaların birçoğu semptomları azalıp kendini iyi hissedince hemen antibiyotiği salıverme eğilimine giriyor. Bu tutum maalesef rezistans gelişimini hızlandırıyor. Evde antibiyotik bulundurulmamalı ve başkalarının tavsiyesi ile antibiyotik kullanılmamalı. Doktora antibiyotik reçete etmesi için tazyik uygulanmamalı. Antibiyotikler öte kesici veya öfke düşürücü olarak kullanılmamalı.
Yasal Uyarı: Sitemiz tasarım aşamasındadır ve tüm içerikler hayal ürünüdür. Gerçek kişi ve kurumlar ile benzerlikleri tamamen tesadüfidir. İçerikler haber niteliği taşımaz ve gerçekliği yoktur. Sitemiz taslak aşamasında rastgele oluşturulan içeriklerden sorumlu değildir. Yinede sitemizden kaldırılmasını istediğiniz içerikler için [email protected] adresine mail ileterek taleplerinizi iletmeniz halinde yasal süre içerisinde tüm içerikler sitemizden kaldırılacaktır.
