Bedenin kan şekerini yani glikozu nasıl kullandığını etkileyen bir küme hastalığı tabir eden diyabete dikkat çekmek için dünyada her yıl 14 Kasım Dünya Diyabet Günü olarak kutlanıyor. İnsan beyninin ana yakıt kaynağı olan glikoz, kaslar ve dokuları oluşturan hücreler için de kıymetli bir güç kaynağı. Bu nedenle insan hayatında kıymetli bir yeri bulunan glikozun kullanımını etkileyen şeker hastalığı yani diyabet vakitle kalbe, kan damarlarına, gözlere, böbreklere ve sonlara önemli hasar veren yüksek kan şekeri düzeyleri ile karakterize kronik ve metabolik bir hastalık.
Sağlıklı bir diyet, tertipli fizikî aktivite, olağan beden tartısını korumak ve tütün kullanımından kaçınmakla, Tip 2 diyabetin başlamasının önlenebileceğini yahut geciktirilebileceğini belirten Prof. Dr. Gülten Kaptan, bu yollarla ilgili teklifler sıralıyor. Bu yılın teması diyabet bakımına erişim olan 14 Kasım Dünya Diyabet Günü’nde diyabete karşı farkındalığın arttırılması için farklı aktivitelerin yapıldığını belirten Kaptan, bu yıl bayanların mavi oje sürerek, erkeklerin ise mavi gömlek giyerek davete katılabileceklerini belirtti.
Dünyada 422 milyon insan diyabet hastası
Dünya Sıhhat Örgütüne nazaran, diyabetli kişi sayısı 1980’de 108 milyon iken bu sayı 2014’te 422 milyona yükseldi. Yaygın görülme oranı, düşük ve orta gelirli ülkelerde yüksek gelirli ülkelere nazaran daha süratli artıyor. Diyabetin körlük, böbrek yetmezliği, felç ve kalp krizinin kıymetli bir nedeni olduğunu söz eden Kaptan, dünyada diyabet hastası olan kişi sayısının giderek arttığını belirterek şunları söylüyor: “Dünya Sıhhat Örgütüne nazaran, dünya çapında yaklaşık 422 milyon insan diyabet hastası olup, çoğunluğu düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşıyor ve her yıl 1,6 milyon mevt direkt diyabete bağlanıyor. Hem olay sayısı hem de diyabet yaygınlık oranı son birkaç yılda istikrarlı bir halde artıyor. Bu durum diyabetin öncelikle önlenmesine yük verilmesini ve diyabet var ise idaresinin ne derece kıymetli olduğunu vurguluyor. Bu nedenle 2025 yılına kadar diyabet ve obezitedeki artışı durdurmak için global olarak kabul edilmiş bir gaye var. Diyabetle yaşayan beşerler içinse insülin de dahil olmak üzere uygun fiyatlı tedaviye erişim, hayatta kalmaları için kritik kıymete sahip. Diyabetli şahıslar, durumlarını yönetmek ve komplikasyonlardan kaçınmak için daima bakım ve takviyeye muhtaçlık duyarlar. Kelamı edilen bakım bilhassa hemşireleri ve diyabet hemşirelerini yakından ilgilendiriyor. Tüm sıhhat alanlarında olduğu üzere hemşireliğin içerdiği hasta idaresi, bakım, idare ve eğitim rolleri kronik hastalıklardan biri olan diyabette de anahtar rol oynuyor.”
Tip 2 diyabeti önlemenin yahut geciktirmenin yolları
Ailesinde diyabeti olanlarda, fazla kilolu şahıslarda, gerilim altında yaşayanlarda diyabet riskinin fazla olduğunu belirten Prof. Dr. Kaptan, “Diyet, olağan beden tartısını korumak, fizikî aktivite, tütün kullanımından kaçınmak, ilaç tedavisi ve nizamlı tarama, komplikasyonların tedavisi ve bakımı ile diyabetin makûs sonuçlarından kaçınılabilir yahut geciktirilebilir” diyor. Kaptan bu yolları ise şöyle sıralıyor:
1. Sağlıklı diyet yapın: Çok kilolar birçok hastalığa neden olduğu üzere diyabeti de tetikliyor. Fazla kilolardan kurtulmak hem diyabet hem de başka hastalıkların önlenmesine yardımcı oluyor. Fakat süratli kilo vermeye çalışmayın ya da toplumsal medyada gördüğünüz her diyeti uygulamayın. Bunun için bir uzmandan takviye almakta fayda var.
2. Olağan kilonuzu koruyun: Fazla kilolarından arınan ya da fazla kilolu biri değilseniz mümkün olduğunca olağan kilonuzu muhafazaya çalışın. Bilhassa yaş ilerledikçe kilo vermek sıkıntı olabilirken, kilo almak da kolaylaşıyor. Tip 2 diyabet, sağlıklı bir diyet, sistemli fizikî aktivite ve olağan kilonun korunması ile sonlandırılabilir.
3. Fizikî aktiviteyi ihmal etmeyin: Fizikî aktivite sıhhat için gerekli uygulamalardan. Her yaşta ve her kısımdan kişinin gereksinimi olan hareket fizikî aktivitelerle sağlanmalı. Aktivite çeşitleri yaşa nazaran farklılık gösterebilir. Yürüyüş olabileceği üzere hekiminizin teklifiyle vücudunuzu olumsuz manada zorlamayacak aktiviteleri de yapabilirsiniz.
4. Sigara kullanımından kaçının: Tütün kullanımı, Tip 2 diyabeti de şiddetlendiren kıymetli olumsuz faktörlerden biri. Bilindiği üzere sigara sıhhate ziyanlı. Lakin Tip 2 diyabeti olanlar için çok daha ziyanlı olduğu biliniyor. Diyabetin en kıymetli makûs tesiri damar sertliğine yol açması. Hakikaten birçok bilimsel çalışmaya nazaran, sigaranın diyabetlilerde böbrek yetmezliği, görme bozukluğu, ayak ülserleri üzere durumların oluşmasına yol açtığı ve ampütasyona kadar gidebilme riski oluşturduğu söyleniyor. Kalp krizi riskini artırdığı da yeniden bu çalışmalarda belirtiliyor. Bu nedenle sigaradan uzak durulmalı.
5. Bilinçlendirme çalışmalarına katılın: Gerek Dünya Sıhhat Örgütü gerekse Memleketler arası Hemşireler Birliği diyabette tedbire ve komplikasyonları giderme, geciktirmede bakımın kıymetini vurguluyor. Bu açıdan bakıldığında diyabetli bireylerin eğitimi sayesinde bireylerin tedavi masrafları ile tedavi sırasında yapılabilecek yanlışların da azaltılabileceği gerçeği ile hemşirelerin iktisada katkısı da vurgulanıyor. Verilen bakım ve eğitim sayesinde teknolojinin sunduğu imkanlara adaptasyon sağlanabilecek, diyabetli bireyler hem ruhsal hem de fizikî olarak kendilerini daha düzgün hissedebileceklerdir. Diyabetli bireylerde eğitim sürecine ailelerin de iştiraki temeldir. Diyabet eğitiminde hemşirelerin rolü hem ülkemizde hem de dünyada kıymetli bir boyut kazandı. Hemşireler diyabetli bireylerin ve ailelerinin bilgi seviyelerini tespit ettikten sonra eğitimin planlanmasını, diyabetlerini denetim altında tutma kabiliyetlerinin kazanmasını sağlamada kritik bir rol üstleniyor. Siz de bu husustaki bilinçlendirme çalışmalarına katılarak diyabet ve bakımı ile ilgili kıymetli bilgilere ulaşabilirsiniz.
