4721 sayılı Uygar Kanun’a nazaran çekişmeli boşanma davası özel boşanma sebepleri ve genel boşanma sebepleri olarak iki formda görülebilir.
Özel boşanma sebepleri
Kanunda sonlu sayıda sayılmış olan özel boşanma sebeplerine dayanan boşanma davaları şunlardır:
Zina (aldatma)
Eşlerden biri zina ederse, başka eş boşanma davası açabilir. Zina, eşlerden birinin sadakat yükümlülüğüne ters davranışta bulunması yani eşinden başa biriyle birlikte olması demektir.
Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve herhâlde zina aksiyonunun üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer. Affeden tarafın dava hakkı yoktur.
Hayata kast, makûs yahut onur kırıcı davranış
Eşlerden her biri başkası tarafından hayatına kastedilmesi yahut kendisine pek berbat davranılması ya da ağır derecede onur kırıcı bir davranışta bulunulması sebebiyle boşanma davası açabilir. Öldürmeye teşebbüs buna verilebilecek örneklerden biri olup eşin insan onuruna muhalif rastgele bir saygısızca davranış ise onur kırıcı bir davranış demektir.
Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve herhâlde bu sebebin doğumunun üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer. Affeden tarafın dava hakkı yoktur.
Hata sürece ve haysiyetsiz hayat sürme
Eşlerden biri küçük düşürücü bir cürüm işler yahut haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu sebeplerden dolayı onunla birlikte yaşaması öteki eşten beklenemezse, bu eş her vakit boşanma davası açabilir. Fakat her hata bu kapsama girmemektedir. İşlenen cürmün hırsızlık yahut cinsel atak üzere küçük düşürücü bir kabahat olması gerekmektedir. Bu küçük düşürücü kabahatin yanı sıra başka eş bu cürümden ötürü evliliğini sürdüremeyecek hale gelmelidir.
Terk sebebiyle boşanma davası
– Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyip öteki eşi terk ederse yahut haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmezse,
– Bunun sonucunda ayrılık en az altı ay sürmüş ve bu durum devam ediyorsa
– İstem üzerine hâkim yahut noter tarafından yapılan ihtar sonuçsuz kalmış ise; terk edilen eş, boşanma davası açabilir. Oburunu ortak konutu terk etmeye zorlayan yahut haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır.
Davaya hakkı olan eşin istemi üzerine hâkim yahut noter, aslı incelemeden yapacağı ihtarda terk eden eşe iki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiği ve dönmemesi hâlinde doğacak sonuçlar hakkında ikazda bulunur. Bu ihtar gerektiğinde ilân yoluyla yapılır. Fakat, boşanma davası açmak için belli bir mühlet vardır ve dördüncü ayı bitmedikçe ihtar isteminde bulunulamaz ve ihtardan sonra iki ay geçmedikçe dava açılamaz.
Akıl hastalığı
Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat öbür eş için çekilmez hâle gelirse, sahip olduğu akıl hastalığının tedavisinin bulunmadığı resmî sıhhat şurası raporuyla tespit edilmek şartıyla bu eş boşanma davası açabilir.
Genel boşanma sebepleri
Evvelce belirlenmesi mümkün olmayan bir olay bir evlilik birliğini temelinden sarsmışsa ve bu sebeple eşlerden artık ortak hayata devam etmesi beklenemezse, boşanmanın genel sebebinden kelam edilir. TMK m. 166’da bu konu şu biçimde düzenlenmiştir.
Evlilik birliğinin temelden sarsılması, şiddetli geçimsizlik
Husus 166- Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.
Üstteki fıkrada belirtilen hâllerde, davacının kusuru daha ağır ise, davalının açılan davaya itiraz hakkı vardır. Bununla birlikte bu itiraz, hakkın berbata kullanılması niteliğinde ise ve evlilik birliğinin devamında davalı ve çocuklar bakımından korunmaya bedel bir fayda kalmamışsa boşanmaya karar verilebilir.
Şiddetli geçimsizlik durumunda eşlerin birbirilerine karşı duyduğu hürmet ve sevgi azalmakta, birlikte kurdukları ortak hayat çekilmez hale gelmektedir. Hayata bakış açıları, dünya görüşleri üzere kavramlar eşler açısında farklılık gösterdiği vakit çıkan çatışmalar evlilik birliğini ve varsa müşterek çocukların aile hayatlarını etkilemektedir. Daima eşlerin tartışması, hürmetin azalması, evlilik birliği içerisinde cinsel birliğin de azalması üzere sebepler evlilik birliğinin temelden sarsılmasının sebepleridir. Tüm uğraşlara karşın hiçbir biçimde evlilikte düzelme olmuyorsa ardından boşanma davasının açılması kaçınılmazdır.
