Sorumluluk hissinin tıpkı özgüven duygusu üzere özerklik devri ile birlikte kazanılmaya başladığını söz eden Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, ortalama 1,5 yaşlarındaki bir çocuğa verilen kolay misyonların çocuğun ince motor becerlerinin gelişmesini sağlarken bir yandan da çocuğun sorumluluk duygusu kazanmasına katkı sağlayacağını söyledi.
Çocuğa sorumluluk nasıl kazandırılır
Çocuğun birinci sorumluluğu, kendi başına yemek yiyebilmesi olmalıdır. Kendi başına yemesi noktasında desteklenen çocuk yeterlilik hissi edinerek sorumluluk hissinin temellerini oluşturur. Hasebiyle özyeterlilik duygusu oluşan çocuğun sorumluluk duygusu da gelişmeye başlar.
Çocuğa bir hususta sorumluluk kazandırmak isteyen ebeveynler öncelikle çocuğa o mevzuda açıklama yapmalıdır. Mesela dişleri nizamlı fırçalama konusunda çocuğuna sorumluluk kazandırmak isteyen bir ebeveyn, birinci olarak çocuğun yaşına uygun formda öyküler ve oyuncaklarla diş fırçalamanın gerekliliği anlatmalıdır. Ancak asıl kıymetli olan çocuğa yapılan açıklamalar değil, ebeveynin çocuğa yanlışsız rol model olmasıdır. Yani yalnızca, “Hadi git, dişlerini fırçala” diyen bir ebeveyn karşısında çocuk, kalkıp dişlerini fırçalamak istemez. Zira çocuk için kolay bir diş fırçalama bile, birçok alt hünerden oluşur. Şöyle ki, çocuk dişlerini fırçalamaya gittiğinde diş macununun kapağını açacak sonra kâfi ölçüde fırçaya sürecek, macunla işi bitince fırçayı bırakıp macunun kapağını kapatacak ve macunu tekrar aldığı yere koyacak sonra fırçayı eline tekrar alıp anne babasının gösterdiği üzere fırçalamaya çalışacak… Bu türlü anlatılınca kolay dediğimiz diş fırçalamanın bile çocuk için birden fazla fonksiyonellik gerektirdiğini farkedebiliriz.
Münasebetiyle çocukların bunları otomatik biçimde yapabilmesi ebeveynin belirli bir müddet çocuğuyla birlikte yapmasıyla mümkündür. O nedenle sorumluluk kazandırırken ebeveynlerin çocuğa eşlik etmesi, çocuğa komut vermelerinden çok daha tesirli ve sorunsuzdur. Her diş fırçalama vakti ebeveynlerin, “Haydi dişlerimizi fırçalıyoruz!” diyerek sevinçle banyoya koşmaları ve bunu yaparken her evreyi her keresinde tek tek anlatarak göstermeleri gerekir, tâ ki çocuk bu alışkanlığı kazanana kadar.
Şunu da hatırlatayım ki alışkanlıklar en az 6 haftada oluşmaya başlar. Bunun için de ebeveynlerin biraz sabır göstermeleri gerekebilir. Bir de ebeveynlerin, çocuğa sorumluluk kazandırayım derken çocuğa mükemmeliyetçi davranarak çocuğun kusurlarını daima düzeltmeye kalkabilir, bu yaklaşım da çocuğu sorumluluk almaktan kaçırabilir ve çocukla olan bağlantılarında sorun oluşturabilir.
Ebeveynler unutmamalıdır ki; çocuğa eşlik etmek, çocuğun ebeveynini yanlışsız rol model almasını sağlar.
