Çocuk eğitiminde ‘cezalandırma’nın tartışmalara neden olduğunu belirten Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, kimi eğitimciler ya da psikologların cezanın davranış eğitiminde tesirli olduğunu savunurken kimi uzmanların da cezanın çocuğun ruhsal gelişimine ziyan verdiğini savunduğunu söyledi.
Ebeveynlerin çocuklarının eğitiminde cezaya başvurup başvurmayacakları konusunda kararsız kaldıklarını söyleyen Uzm. Psk. Yahşi, mevzu hakkında kıymetli açıklamalarda bulundu.
İstenmeyen davranışlar ruhsal nedenlere bağlı
Ebeveynler çocuğa ceza vermeden evvel istenmeyen davranışı çocuğun neden yaptığını sorgulamaları gerekir. Yani çocuk ebeveyninden korktuğu için mi palavra söylüyor, depresyonda olduğu için mi sanki ders çalışmıyor, yoksa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğu için mi ders başarısı düşük ya da korkusu arttığı için mi tırnak yemeye başlamış ebeveynler tarafından bunların geç kalmadan fark edebilebilmesi gerekir.
Çocuklarda olumsuz olarak nitelendirilen davranışlar, ruhsal nedenlere bağlıdır. Cezalandırmak istediğiniz davranış aslında çocuğun ruhsal gereksiniminin gereğince karşılanmadığının bir sinyalidir. Ceza vermek yerine öncelikle çocuk bu davranışı sanki neden yapıyor diye ebeveynin kendine sorabilmesi gerekir. Şayet ebeveyn sebebini varsayım edebiliyorsa bunu ceza ile değil muhtaçlığı olan sevgi, ilgi ya da disiplin ile çözebilmesi gerekir.
Ceza ile yoksun bırakmanın farkı
Ebeveynlerin ceza yerine çocuğa uygulayacağı sağlıklı disiplin formülü çocuğu sevdiği bir şeyden yoksun bırakmaları olacaktır. Lakin bunu yaparken de yeniden çocuğun hislerini amaç almadan sadece davranışı gaye alarak yapmaları gerekir. Örneğin ebeveyn ödevlerini vaktinde yapmayan çocuğu tabletten aşikâr bir müddet yoksun bırakmak istiyor fakat bunu yaparken çocuğa “Kaç defa dedim sana ödevlerini yap diye, hiç kelam dinlemiyorsun, bak Ahmet’e bütün ödevlerini nasıl da yapıyor o vakit sana tablet yok” dediğinde çocuğun hislerini amaç almış olur ve bu uyguladığı prosedür yoksun bırakma değil bir ceza olur.
Ceza ile yoksun bırakmanın farkı; ceza hisleri amaç alırken yoksun bırakma ise davranışları gaye alır. Hasebiyle ebeveynin çocuğa şöyle söylemesi sağlıklı olur: “Ödevlerini sistemli olarak yapmaya başlayana kadar tabletle oynama bir müddet orta veriyorum ya da ödevlerini yapmamayı tercih edersen tabletle de oynamamayı tercih etmiş olursun” biçimindeki cümle çocuğun ruhsal gelişimine ziyan vermez. Çocuk ısrar eder ya da ağlarsa ebeveyn katiyen ikna etmemeli ve uzun uzadıya açıklamalardan kaçınmalıdır ki çocuk direnç göstermesin.
